Najczęstsza choroba wieku młodzieńczego. Zazwyczaj pojawia się w okresach gwałtownego wzrostu, krótko po rozpoczęciu dojrzewania. U dziewcząt najczęściej w wieku 10-14 lat. Jednak chłopców dotyka częściej i najczęściej w wieku 12-16 lat.

Czasami pojawia się nagle po stosunkowo niedużym urazie ale najczęściej rozwija się powoli w ciągu tygodni lub miesięcy bez uchwytnego urazu.

Kość udowa, podobnie jak inne kości długie, nie rośnie od środka na obwód. Przeciwnie, wzrost kości tworzy się na obu końcach, w obrębie obszarów nazywanych chrząstką wzrostową (nasada – physis). Chrząstka wzrostowa znajduje się pomiędzy poszerzoną częścią trzonu (metaphysis) a końcem kości (epiphysis) czyli w tym przypadku głową kości udowej.

Młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej (SCFE) polega na ześlizgu głowy kości udowej z szyjki kości udowej w obrębie chrząstki wzrostowej w kierunku do tyłu i do dołu.

Czynniki ryzyka:

• Nadwaga lub otyłość – większość pacjentów jest powyżej 95 centyla
• Występowanie rodzinne
• Zaburzenia endokrynologiczne lub metaboliczne takie jak nadczynność tarczycy (zwłaszcza u pacjentów, którzy są młodsi lub starsi niż typowy wiek występowania czyli poniżej 10 rż. lub powyżej 16 rż.)

Choroba zazwyczaj dotyczy jednej strony ale często (do 40%) występuje obustronnie i wtedy obejmuje drugie biodro w ciągu następnych 18 miesięcy.

Objawy MZGKU są uzależnione od typu i zaawansowania choroby.

TYPY MZGKU:

• Stabilny. Pacjent jest w stanie chodzić i obciążać chore biodro o kulach lub bez kul. Większość przypadków MZGKU jest stabilnych.
  • nawracające bole pachwiny, biodra, kolana trwające przez kilka tygodni lub miesięcy
  • ból nasila się w trakcie lub po aktywności
  • po aktywności chód lub bieg powoduje utykanie
• Niestabilny. Dziecko nie jest w stanie chodzić i obciążać chore biodro nawet o kulach. Niestabilne wymagają pilnego leczenia. Powikłania wynikające z MZGKU są znacznie częstsze u pacjentów z typem niestabilnym.
  • nagły ból często po upadku lub urazie
  • całkowity brak możliwości chodzenia lub obciążenia chorej kończyny
  • ustawienie kończyny w rotacji zewnętrznej
  • skrócenie chorej kończyny

Jeśli Twoje dziecko zaczyna utykać i/lub narzekać na ból biodra, pachwiny lub kolana. Jeśli towarzyszy temu gorączka lub nie może obciążyć nogi zgłoś się natychmiast do ośrodka nagłej pomocy medycznej (SOR, najlepiej dla dzieci).

Przed konsultacją możesz spisać listę odpowiedzi na następujące pytania:

1. kiedy zaczęły się objawy?
2. czy jakaś szczególna pozycja nogi lub aktywność nasila ból?
3. czy ktoś z rodziny miał podobne objawy będąc dzieckiem?
4. czy Twoje dziecko choruje na jakieś inne choroby?
5. czy Twoje dziecko przyjmuje jakieś leki?
6. jakie dolegliwości ma Twoje dziecko?
7. czy dolegliwości nasilają się z czasem?
8. czy dolegliwości pojawiają się, znikają i nawracają?
9. czy Twoje dziecko jest aktywne?
10. czy Twoje dziecko miało uraz, który mógł uszkodzić biodro?
11. gdzie jest umiejscowiony ból?
12. czy odpoczynek przynosi ulgę

Podstawą diagnostyki MZGKU jest badania fizykalne przez ortopedę i klasyczne zdjęcia RTG.

RTG (wykonane w co najmniej 2 projekcjach a często w kilku) pozwala dokładnie ocenić stopień i kierunek ześlizgu.

W rzadkich przypadkach stosuje się badanie rezonansem magnetycznym (np. u pacjentów podejrzanych o wystąpienie jałowej martwicy głowy kości udowej).

Badania laboratoryjne w przebiegu MZGKU zazwyczaj nie wykazują żadnych istotnych odchyleń od stanu prawidłowego. Należy je wykonać celem wykluczenia innych poważnych schorzeń.

W uniknięciu poważnych następstw ześlizgu kluczową role pełni wczesne rozpoznanie i szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia. Większość przypadków MZGKU, szczególnie typu stabilnego, ustępuje samoistnie bez istotnych zaburzeń funkcji biodra.

Powikłania znacznie częściej dotyczą pacjentów z ześlizgiem typu niestabilnego. Możemy je podzielić na wczesne i późne.

Wczesne powikłania to:

• jałowa martwica głowy kości udowej
  
  Ześlizg powoduje ograniczenie ukrwienia głowy kości udowej. Może to powodować stopniowe i bardzo bolesne zapadanie się głowy kości udowej – jałową martwicę (AVN). Kiedy tkanka kostna wewnątrz głowy kości udowej zapada się dochodzi również do zapadnięcia pokrywającej ją chrząstki. Martwica może być długo niewidoczna na zdjęciach rtg i u osób podejrzanych o jej rozwój często wykonujemy badanie rezonansem magnetycznym
• chondroliza
  
  Rzadkie ale bardzo poważne powikłanie MZGKU najczęściej występujące po leczeniu operacyjnym. Polega na gwałtownym zniszczeniu chrząstki pokrywającej głowę kości udowej co powoduje ból, zniekształcenie i stałą utratę ruchomości stawu. Przyczyna nie jest znana. Obecnie uważa się, że chondroliza jest skutkiem zapalenia stawu lub zbyt głębokiego osadzenia albo wtórnego przemieszczenia poza głowę czyli do wnętrza stawu implantów stabilizujących.
  
  Agresywna fizjoterapia i leki przeciwzapalne stosuje się w leczeniu chondrolizy. Zdarza się, że efektem tego jest stopniowy, częściowy powrót ruchomości stawu.

Późne powikłanie MZGKU to konflikt panewkowo-udowy (FAI). W tym przypadku jest to głównie konflikt typu cam, czyli uwypuklenie przejścia szyjki kości udowej w głowę kości udowej. Pojawia się w ciągu pierwszych 10 lat po leczeniu MZGKU. Uważa się, że dochodzi do niego kiedy ciężkie złuszczenie jest leczone w nieprawidłowej pozycji. Jednak coraz częściej to właśnie ześlizg przebiegający stosunkowo łagodnie i w związku z tym często nierozpoznany i w ogóle nieleczony jest obwiniany jako główna przyczyna FAI rozpoznawanego później. Leczeniem w zależności od postaci jest artroskopowe usunięcie deformacji i naprawa obrąbka lub osteotomia korekcyjna.

W przypadku podejrzenia MZGKU zalecane jest natychmiastowe odciążenie chorej kończyny. Po potwierdzeniu rozpoznania nadal należy odciążać chorą kończynę.

Leczenie MZGKU praktycznie zawsze jest operacyjne.

Celem leczenia typu stabilnego jest stabilizacja głowy kości udowej za pomocą śruby lub drutów Kirschnera powodująca powstrzymanie dalszego ześlizgu. Po zarośnięciu chrząstki wzrostowej (co trwa czasami nawet ponad rok) pacjent może wracać do pełnej aktywności fizycznej.

W typie niestabilnym czasami nie wystarcza tylko powstrzymanie dalszego ześlizgu. W takim przypadku rozważa się zabiegi nastawiające ze stabilizacją. Niestety wiążą się one ze zwiększonym ryzykiem martwicy dlatego część autorytetów zaleca stabilizację BEZ nastawienia i w późniejszym etapie (jeśli dojdzie do deformacji) zabiegi korekcyjne.

W przypadku pacjentów ze zwiększonym ryzykiem obustronnego wystąpienia ześlizgu należy rozważyć stabilizację drugiego biodra celem zmniejszenia ryzyka wystąpienia ześlizgu w zdrowym biodrze.

Artroskopia jest dobrym rozwiązaniem dla pacjentów, u których doszło do powstania konfliktu panewkowo-udowego powodującego dolegliwości bólowe. Artroskopowo można usunąć deformację typu cam z połączenia głowy z szyjką kości udowej, naprawić często wtórnie uszkodzony obrąbek i usunąć lub naprawić uszkodzoną chrząstkę. W przypadkach, w których doszło również do dużego zagięcia kątowego należy rozważyć osteotomię korekcyjną ponieważ artroskopowe usunięcie deformacji może być niewystarczające.